सुविधापूर्वक एक चित और स्थिर होकर बैठने को आसन कहा जाता है। आसन का शाब्दिक अर्थ है - बैठना, बैठने का आधार, बैठने की विशेष प्रक्रिया आदि।

पातंजल योगदर्शन में विवृत्त अष्टांगयोग में आसन का स्थान तृतीय एवं गोरक्षनाथादि द्वारा प्रवर्तित षडंगयोग में प्रथम है। चित्त की स्थिरता, शरीर एवं उसके अंगों की दृढ़ता और कायिक सुख के लिए इस क्रिया का विधान मिलता है।

विभिन्न ग्रंथों में आसन के लक्षण हैं - उच्च स्वास्थ्य की प्राप्ति, शरीर के अंगों की दृढ़ता, प्राणायामादि उत्तरवर्ती साधनक्रमों में सहायता, स्थिरता, सुख दायित्व आदि। पंतजलि ने स्थिरता और सुख को लक्षणों के रूप में माना है। प्रयत्नशैथिल्य और परमात्मा में मन लगाने से इसकी सिद्धि बतलाई गई है। इसके सिद्ध होने पर द्वंद्वों का प्रभाव शरीर पर नहीं पड़ता। किंतु पतंजलि ने आसन के भेदों का उल्लेख नहीं किया। उनके व्याख्याताओं ने अनेक भेदों का उल्लेख (जैसे - पद्मासन, भद्रासन आदि) किया है। इन आसनों का वर्णन लगभग सभी भारतीय साधनात्मक साहित्य (अहिर्बुध्न्य, वैष्णव जैसी संहिताओं तथा पांचरात्र जैसे वैष्णव ग्रंथों में एवं हठयोगप्रदीपिका, घेरंडसंहिता, आदि) में मिलता है।

प्रमुख योगासन संपादित करें

हिन्दी संस्कृत अर्थ किपा सूचं
अधोमुखश्वानासन अधोमुखश्वानासन अधो मुख (नीचे मुख) श्वान आसन  
अधोमुखवृक्षासन अधोमुखवृक्षासन Handstand (Downward-Facing Tree)  
[धनुरासन]] धनुरासन Bow posture  
अनन्तासन अनन्तासन विष्णुद्यःया अनन्त रुपया आसन  
अंजलिमुद्रा अंजलिमुद्रा Salutation hand posture  
अर्धचन्द्रासन अर्धचन्द्रासन बामिला  
अर्धमत्स्येन्द्रासन अर्धमत्स्येन्द्रासन Half Spinal Twist  
अर्धनावासन अर्धनावासन बच्छि लःखः वा नाउचा  
Baddha Gomukhāsana बद्धगोमुखासन Upaviṣṭha  
बद्धकोणसन बद्धकोणसन स्वागु कुं  
बकासन बकासन बहःचिया आसन  
बालासन बालासन मचाया आसन  
गर्भासन गर्भासन
भेकासन भेकासन ब्यांचिया आसन  
भरद्वाजासन भरद्वाजासन Bharadvaja's Twist
भुजंगासन भुजंगासन नागया आसान  
भुजपीडासन भुजपीडासन Arm-pressing posture  
चक्रासन चक्रासन घःचा थें न्यागु आसन  
चतुरंगदण्डासन चतुरंगदण्डासन Four-Limbed Staff  
दण्डासन दण्डासन Staff pose
धनुरासन धनुरासन Bow  
द्विपादशिर्षासन Both feet behind head
द्विपदविपरितदन्दसन द्विपदविपरितदन्दसन Two-Legged Inverted Staff Pose  
एकपादरजकपोतसन एकपादरजकपोतसन One-Legged King Pigeon  
एकपादशीर्षासन एकपादशीर्षासन Head stand one foot  
Head stand by only holding) one foot
एकपादप्रसारणसर्वांगतुलासन एकपादप्रसारणसर्वांगतुलासन Balance posture for the whole body, by extending one leg
एकपादशिर्षासन Foot behind Head
गर्भासन गर्भासन Fetus  
गरुडासन गरुडासन इमा थें न्यागु आसन
गोमुखासन गोमुखासन सा ख्वा थें न्यागु आसन  
हलासन हलासन वासा  
हनुमनासन हनुमनासन हनुमांद्यः च्वनिगु थें न्यागु आसन
जठरपरिवर्तनासन जठरपरिवर्तनासन Belly-revolving posture
जानुशीर्षासन जानुशीर्षासन Head-to-Knee Forward Bend
काकासन काकासन क्वः  
कपोतासन कपोतासन बखुं  
कपोतासन कपोतासन Ear-pressing
क्रौंचासन क्रौंचासन ब्वह
कुक्कुटासन कुक्कुटासन Cockerel
कूर्मासन कूर्मासन काउले
लोलासन लोलासन Pendant
महामुद्रा महामुद्रा Great hand posture
मकरासन मकरासन Crocodile
मुक्तहस्तशीर्षासन मुक्तहस्तशीर्षासन Head stand
मण्डलासन मण्डलासन चाक
मत्स्यासन मत्स्यासन न्या  
मत्स्येन्द्रासन मत्स्येन्द्रासन Lord of the Fishes  
मयूरासन मयूरासन म्ह्य्‌खा
नटराजासन नटराजासन Lord of the Dance or Dancer  
निरालम्बसर्वांगासन निरालम्बसर्वांगासन Posture for the whole body
पादहस्तासन पादहस्तासन Standing Forward Bend
पद्मासन पद्मासन पलेस्वां  
परिपूर्णनावासन परिपूर्णनावासन लःखः
परिवृत्तपार्श्वकोणासन परिवृत्तपार्श्वकोणासन Revolved Side Angle
परिवृत्तत्रिकोणासन परिवृत्तत्रिकोणासन Revolved Triangle
पर्यंकासन पर्यंकासन Bed
पाशासन पाशासन Noose
पश्चिमोत्तानासन पश्चिमोत्तानासन Seated Forward Bend  
Paccimasana
Paschima tana
प्रसारितपादोत्तानासन प्रसारितपादोत्तानासन Intense Spread Leg Stretch
राजकपोतासन राजकपोतासन शाही बखुं
शलभासन शलभासन Locust
Grass-hopper
समकोणासन समकोणासन Straight angle
सर्वांगासन सर्वांगासन Shoulder Stand  
शवासन शवासन Corpse Pose  
Shavasana
Sarvasana
Mrtasana
सेतुबन्धसर्वांगासन सेतुबन्धसर्वांगासन तां
सेतुबन्धसन सेतुबन्धसन Half Wheel
सिद्धासन सिद्धासन Perfect Pose
मुक्तसन मुक्तसन
गुप्तसन गुप्तसन
सिंहासन सिंहासन सिंह
शीर्षासन शीर्षासन Head Stand  
सुखासन सुखासन Auspicious Pose  
सुप्तभदकोणासन सुप्तभदकोणासन Reclining Bound Angle
सुप्तकोणासन सुप्तकोणासन Angle
सुप्तपादांगुष्ठासन सुप्तपादांगुष्ठासन Reclining Big Toe
सुप्तवीरासन सुप्तवीरासन Reclining Hero
सुप्तवज्रासन सुप्तवज्रासन Thunderbolt
स्वस्तिकासन स्वस्तिकासन Prosperous Pose
ताडासन ताडासन Mountain Pose
Samasthiti
टिट्टिभासन टिट्टिभासन Firefly Pose
त्रिकोणासन त्रिकोणासन स्वकुं
तुलासन तुलासन Balance posture
उड्डीयानबन्ध उड्डीयानबन्ध The abdominal lock
उपविष्टकोणासन उपविष्टकोणासन चकं कुं
ऊर्ध्वधनुरासन ऊर्ध्वधनुरासन Upward Bow  
Backbend
ऊर्ध्वमुखश्वानासन ऊर्ध्वमुखश्वानासन Upward-Facing Dog
ऊर्ध्वदण्डासन ऊर्ध्वदण्डासन कथि
उष्ठासन उष्ठासन उंथ
उत्तानकूर्मासन उत्तानकूर्मासन Upside-Down Tortoise
उत्कटासन उत्कटासन च्वंसा (मेच)
उत्तानासन उत्तानासन Standing Forward Bend  
उत्थितहस्तपादांगुष्ठासन उत्थितहस्तपादांगुष्ठासन Raised Hand to Big Toe
उत्थितपार्श्वकोणासन उत्थितपार्श्वकोणासन Extended Side Angle
उत्थितत्रिकोणासन उत्थितत्रिकोणासन Extended Triangle  
वसिष्ठासन वसिष्ठासन Side Plank
वातायनासन वातायनासन सल
विपरीतकरणि विपरीतकरणि Legs-up-the-Wall
वज्रासन वज्रासन बज्रया आसन  
वीरासन वीरासन Hero
वीरभद्रासन वीरभद्रासन Distinguished hero
वीरभद्रासन II वीरभद्रासन II Warrior II
वृक्षासन वृक्षासन Corn Tree  
वृश्चिकासन वृश्चिकासन scorpion

बाहरी कड़ियाँ संपादित करें