राजस्थान का सिनेमा

राजस्थान का चलचित्रपट
(राजस्थानी सिनेमा से अनुप्रेषित)

राजस्थान का सिनेमा (राजीवुड) ऐतिहासिक रूप से गौरव पूर्ण रहा है प्रथम राजस्थानी फिल्म नजराना [1] को भी समझा जाता है जो १९४२ में प्रदर्शित हुई। जबकि कुछ विशेषज्ञ उसे एक मारवाड़ी फिल्म मानते हैं। इसके पीछे तथ्य दिया जाता है कि उस समय राजस्थान आस्तित्व में नहीं था, केन्द्रीय फिल्म प्रमाणन बोर्ड था नहीं। ब्रिटिश सरकार के नियम मान्य होते थे और उस फिल्म को राजस्थानी फिल्म माना ही नहीं गया। राजस्थान गठन के पश्चात ही राजस्थानी सिनेमा का आरंभ माना जाता है। और इस प्रकार १९६१ में प्रदर्शित हुई फिल्म बाबासा री लाडली प्रथम स्वतंत्र राजस्थानी फिल्म मानी गई।[2] पर राजस्थानी भाषा में बना पहला सफल फिल्म बाई चाली सासरिए थी। जो १९८८ में प्रदर्शित हुई। बाद में राजस्थानी सिनेमा में कई फिल्मों का निर्माण हुआ। अब तो राजस्थानी सिनेमा में भी बॉलीवुड स्तर की फिल्म बनने लगी हैं। अब तक रिलीज राजस्थानी फिल्में 1942 नजराना 1961 बाबासा री लाडली 1963 नानी बाई को मायरो बाबा रामदेव पीर बाबा रामदेव 1964 धणी लुगाई ढोला मरवण गणगोर 1965 गोपीचंद भरथरी 1969 गोगाजी पीर 1973 लाज राखो राणी सती 1981 सुपातर बीनणी 1982 वीर तेजाजी गणगौर सती सुहागण (डब्ड) 1983 म्हारी प्यारी चनणा सुहागण रो सिणगार पिया मिलण री आस चोखो लागे सासरियो 1984 रामू चनणा सावण री तीज 1985 देराणी-जेठाणी डूंगर रो भेद नणद भौजाई 1987 थारी-म्हारी जय बाबा रामदेव (डब्ड) धरम भाई बिकाऊ टोरडो/आच्छ्यो जायो गीगल्यो 1988 करमां बाई नानी बाई को मायरो बाई चाली सासरिये ढोला मारू (डब्ड) रामायण (डब्ड) जोग संजोग/बाई रा भाग 1989 बाईसा रा जतन करो सतवादी राजा हरिश्चंद्र घर में राज लुगायां को रमकूड़ी झमकूड़ी बेटी राजस्थान री चांदा थारे चांदणे मां मनै क्यूं परणाई 1990 बीनणी बोट देण ने चाली माटी री आण सुहाग री आस दादोसा री लाडली वारी जाऊं बालाजी 1991 भोमली भाई दूज (डब्ड) बंधन वचनां रो मां राखो लाज म्हारी जय करणी माता 1992 चूनड़ी लिछमी आई आंगणे बीनणी 1993 रामगढ़ की रामली खून रो टीको जाटणी डिग्गीपुरी का राजा बीरा बेगो आईजे रे गौरी 1994 बालम थारी चूनड़ी बेटी हुई पराई रे बाबा रामदेव 1995 दूध रो करज बीनणी होवे तो इसी बापू जी ने चाहे बीनणी 1996 माता राणी भटियाणी राधू की लिछमी छम्मक छल्लो 1997 लाछा गूजरी जियो म्हारा लाल 1998 देव सरूप बाईसा जय नाकोड़ा भैरव सुहाग री मेंहदी 1999 छैल छबीली छोरी कोयलड़ी जय सालासर हनुमान 2000 गोरी रो पल्लो लटके म्हारी मां संतोषी 2001 बवंडर (2001) मां राजस्थान री (2001) 2002 जय जीण माता 2003 मेहंदी राच्या हाथ चोखी आई बीनणी 2004 ओजी रे दीवाना मां बाप ने भूलज्यो मती खम्मा खम्मा वीर तेजा लाड़की 2005 जय श्री आई माता लाडलो 2006 पराई बेटी प्रीत न जाणे रीत मां थारी ओळ्यूं घणी आवै 2007 म्हारा श्याम धणी दातार जय मां जोगणियां 2008 थारा म्हारो राजस्थान मां भटियाणी थारो रातीजगो हिवड़े स्यूं दूर मत जा ओड़ ली चुनरिया 2009 कृपा करो सूंधा माता बीरो भात भरण ने आयो सुपातर बेटी थाने नैणां में बसा ल्यूं 2010 बाई सा राणा राज जयजय दशा मां 2011 दूसरी विदाई माटी का लाल मीणा-गुर्जर लाडो मरुधरा की शान महर करो पपळाज माता 2012 चूंदड़ी ओढ़ासी म्हारो बीर भोभर राजू बणग्यो एमएलए भंवरी 2013 पटेलण एक बार आओजी जंवाई जी पावणा एजूकेटेड बीनणी अर्जुन ऑटो वाळो कियां जाऊं सासरिए शिकारी रो भाई भिखारी फौजी की फेमिली पार्ट-2 थे म्हारा कौण लागो दंगल साँची प्रीत ऋ होवे जीत गुरुकुल 2014 जय हींगळाज मां हुकुम म्हारे हिवड़ा में नाचे मोर औलाद मायाजाल तांडव टांको भिड़ग्यो जीवती रे बेटी मरुधर म्हारो घर धरम बहन स्कूल बाउंडरी राजू राठौड़ म्हारी सुपातर बींदणी 2015 मेरो बदलो दस्तूर मायड़ थारी चिड़कली राधा एसपी चौधरी ताराचंद नैणां रो नीर रुकमा राजस्थानी 2016 कजराली नखराली हिवड़े में फूटे लाडू म्हारो धणी सांवलिया सेठ कंगना पगड़ी भोज बगड़ावत भारत 2017 नरसी भक्त नानी बाई रो मायरो पक्की हीरोगिरी तावड़ो लाडली मां लाडेसर कमाल रा भायला बाल गोपाल आपां ने तो बेटी बचाणी है जरायम दादरसी 2018 माटी हेलो पाड़े रे मोसर जाग्रति म्हारो राम रहीम कन्यादन 2019 शंखनाद म्हारो गोविंद जागृति-एक लक्ष्य पाणी ठकुराइन दुल्हनियां किस्तों में 2020 रीति-रिवाज 2021 कोई रिलीज नहीं 2022 प्यारो बाबुल मजो आ गयो लव यू म्हारी जान्र 2023 राजस्थानी बाहुबली, बींदणी भाग ज्यासी, और नुचवाणा

सन्दर्भ संपादित करें

  1. "संग्रहीत प्रति". मूल से 8 जनवरी 2018 को पुरालेखित. अभिगमन तिथि 28 जनवरी 2018.
  2. "संग्रहीत प्रति". मूल से 28 जनवरी 2018 को पुरालेखित. अभिगमन तिथि 28 जनवरी 2018.

https://rajasthanicinema.com/