"बामियान के बुद्ध": अवतरणों में अंतर

No edit summary
पंक्ति 8:
 
[[File:Taller Buddha of Bamiyan before and after destruction.jpg|thumb|right|200px|१९६३ में बडी बुद्धमूर्ति और २००८ में विनाश के बाद।]]
बामयान एतिहासीक रुप से [[रेशम मार्ग]] पर स्थित नगर है जो [[हिन्दु कुश]] पर्वत श्रृंखलाओंके बामियान घाटी में बसा है। यहा कई बौद्ध विहार थे और इस कारण ये धर्म, दर्शन और कला के लिए संपन्न केंद्र के रुप में विकसीत हुआ। बौद्ध भिक्षु पास के गुफाओं में रहते थे और इन गुफाओं को शानदार और चमकीले रंग के भित्तिचित्रों के साथ सजाया गया है। कई विशेषज्ञों का मानना है कि ये भित्तिचित्र मूर्तियोंके बाद के कालखन्ड में बने है।<ref name="Warikoo">{{cite book | url=https://books.google.co.in/books?id=NsdvkRtAtusC&pg=PA111&dq=aurangzeb+bamiyan+buddha&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjg2OO599bXAhXLqY8KHYtxBMIQ6AEIJTAA#v=onepage&q=aurangzeb%20bamiyan%20buddha&f=false | title=Bamiyan: Challenge to World Heritage | publisher=Pentagon Press | author=K. Warikoo | year=२००४ | pages=१११ | isbn=9788186505663}}</ref> यह दुसरी शताब्दी से एक बौद्ध धार्मिक स्थल था जब तक सातवीं शताब्दी के उत्तरार्ध में इस्लामी आक्रमण हुआ। जब तक ९वीं शताब्दी में मुस्लिम [[सफ़्फ़ारी राजवंश]] द्वारा पूरी तरह से कब्जा नहीं हुआ, तब तक बामयान ने [[गांधार (जनपद)|गांधार]] की संस्कृति साझा की। बामियान के बुद्धोंका उल्लेख कई चीनी, फ्रेंच, अफगान और ब्रिटिश खोजकर्ता, भूगोलिक, व्यापारियों और तीर्थयात्रियों के कहानीयों में हुआ है। [[मुगल]] शासक [[औरंगज़ेब]] और फ़ारसी शासक [[नादिर शाह]]ने इन मूर्तियों पर हमला किया और उन्हे क्षतिग्रस्त किया। <ref>{{cite book | url=https://books.google.co.in/books?id=kPgZCAAAQBAJ&pg=PA143&dq=aurangzeb+bamiyan+buddha&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjg2OO599bXAhXLqY8KHYtxBMIQ6AEIVDAJ#v=onepage&q=aurangzeb%20bamiyan%20buddha&f=false | title=Afghanistan: Identity, Society and Politics Since 1980 | publisher=I.B.Tauris | author=Micheline Centlivres-Demont | year=२०१५ | pages=१४३ | isbn=9781784530815}}</ref> बडी बुद्धमूर्ति का पैर टोडने के लिए औरंगज़ेब कुख्यात है।<ref name="Warikoo"/>
 
== बनावट ==
बामयान के हिन्दु कुश पर्वत श्रृंखलाओं में बनी ये मुर्तियां कच्चे लाल रेत, मिट्टी, कंकड़, क्वार्ट्ज, [[बलुआ पत्थर]] और [[चूना पत्थर]] जैसे समूह से बने थे। निर्माण के बाद बदलते शासककों के कारण इन का कभी रखरखाव नहीं हुआ। इस क्षेत्र में वार्षिक वर्षा कम होती है। लेकिन पिघलते बर्फ से बने पानी की वजह से मूर्तियों का नुकसान अधिक हुआ हैं। इस क्षेत्र में भूकंप की संभावना ज्यादा है और ये कई झटके प्राप्त करता है। ये रिसता पानी और भूकंप के कारण कई बार बडे बडे खंड गीरे नजर आते आहे।<ref name="Warikoo"/>
 
==चित्रदीर्घा==
<gallery mode=packed>
File:Bamiyan-Valley 1981 general-view.jpg|सन् १९८१
Sunrise of Bamyan Valley.jpg| बामयान घाटी का दृश्य, सन् २०१०
Tall-Buddha-Bamiyan F.Riviere.jpg | सन् २००१
Buddhas of Bamiyan.jpg| भित्तिचित्र, सन् २००९
The top of Buddhas Bamiyan.jpg| बडे बुद्धमूर्ति के पास का चबूतरा, सन् २००७
Small Buddha.jpg | छोटी बुद्धमूर्ति, सन् २००८
Buddha statues in Bamyan.JPG| सन् २०१२
</gallery>
== सन्दर्भ ==
{{Reflist}}