"एशिया की भाषाएँ": अवतरणों में अंतर
Content deleted Content added
No edit summary टैग: मोबाइल संपादन मोबाइल वेब संपादन |
टैग: मोबाइल संपादन मोबाइल वेब संपादन |
||
पंक्ति 4:
== भाषा समूह ==
[[चित्र:Ethnolinguisticswasiacia.jpg|इवलेसे|300x300अंश|Ethnolinguistic वितरण केंद्र/दक्षिण आशिया, Altaic, कॉकेशियन, [[आफ्रो-आशियन भाषासमूह|Afroasiatic]] (Hamito-सेमिटिक) आणि [[इंडो-युरोपीय भाषासमूह|इंडो-युरोपियन]] कुटुंबांना.]]
जास्त संख्या असणारी प्रमुख भाषा कुटुंबे , दक्षिण आशियामधील [[इंडो-युरोपीय भाषासमूह|इंडो-युरोपियन]] आणि [[द्राविड भाषासमूह|द्राविडी]] आणिपूर्व आशिया मधील [[चिनी-तिबेटी भाषासमूह|भारत-चीन तिबेटी]] ही आहेत . इतर भाषा कुटुंबे प्रादेशिक महत्त्व असलेली आहेत.
=== भारत-चीन तिबेटी ===
भारत-चीन तिबेटी मध्ये [[चिनी भाषा|चीनी]], तिबेटी, [[ब्रम्ही भाषा|Burmese]], Karen आणि इतर भाषांचा समावेश होतो. तसेच तिबेटी पठार, दक्षिण चीन, ब्रह्मदेश, आणि उत्तर पूर्व भारत येथील भाषांचाही समावेश होतो.
=== इंडो-युरोपियन ===
[[इंडो-युरोपीय भाषासमूह|इंडो-युरोपीय भाषा]] समूहात प्रामुख्याने [[इंडो-इराणी भाषासमूह|Indo-Iranian शाखा]] आहे. या समूहात [[हिंद-आर्य भाषासमूह|भारतीय]] भाषा ([[हिंदी भाषा|हिंदी]], [[उर्दू भाषा|उर्दू]], [[बंगाली भाषा|बंगाली]], [[पंजाबी भाषा|पंजाबी]], [[काश्मिरी भाषा|काश्मिरी]], [[मराठी भाषा|मराठी]], [[गुजराती भाषा|गुजराती]], [[सिंहला भाषा|सिंहली]] आणि [[दक्षिण आशिया]]<nowiki/>मध्ये बोलल्या जाणाऱ्या इतर भाषा) आणि [[इराणी भाषासमूह|ईराणी]] ([[फारसी भाषा|Persian]], [[कुर्दी भाषा|Kurdish]], [[पश्तो भाषा|पश्तो]], [[बलुची भाषा|Balochi]] आणि इराण, अॅनाटोलिया, Mesopotamia, मध्य आशिया, Caucasus आणि दक्षिण आशिया या ठिकाणी बोलल्या जाणाऱ्या भाषा) दोन्हींचा समावेश होतो. याव्यतिरिक्त, [[इंडो-युरोपीय भाषासमूह|इंडो-युरोपियन]] भाषासमूहाच्या इतर शाखांमध्ये आशिया मधील [[स्लाव्हिक भाषासमूह|स्लाव्हिक]] शाखा, ज्यात [[रशियन भाषा|रशियन]] मध्ये [[सायबेरिया]]; [[काळा समुद्र|काळा समुद्राच्या सभोवतीची]] [[ग्रीक भाषा|ग्रीक]]; आणि [[आर्मेनियन भाषा|आर्मेनियन]]; तसेच Hittite च्या अॅनाटोलिया आणि Tocharian (चीनी) Turkestan अशा [[मृत भाषा]] यांचाही समावेश होतो.
=== Altaic भाषासमूह ===
संख्येने लहान पण महत्वाचे भाषा समूह पसरलेल्या मध्य आणि उत्तर आशिया मध्ये पसरलेल्या अशा या भूभागातल्या भाषा अनेक काळापासून या गटाशी जोडल्या गेल्या आहेत. त्यामध्ये [[तुर्की भाषासमूह|Turkic]], Mongolic, Tungusic (मांचुसह), Koreanic, आणि Japonic या भाषांचा समावेश आहे. स्पीकर्स, [[तुर्की भाषा|तुर्क लोकांची भाषा]] (Anatolian टर्क्स) यांनी ही भाषा स्वीकारली जे मूलतः Anatolian भाषा बोलत असत , ती इंडो-युरोपियन भाषा समूहातील एक मृत भाषा आहे.<ref>{{जर्नल स्रोत|last=Z. Rosser et al.|year=2000|शीर्षक=Y-Chromosomal Diversity in Europe is Clinal and Influenced Primarily by Geography, Rather than by Language|दुवा=http://evolutsioon.ut.ee/publications/Rosser2000.pdf|journal=American Journal of Human Genetics|volume=67|issue=6|pages=1526–1543|doi=10.1086/316890|pmc=1287948|pmid=11078479}}</ref>
=== सोम–ख्मेर ===
सोम–ख्मेर भाषा ऑस्ट्रो-एशियाटिक या नावानेही ओळखल्या जातात. हा आशियातील सर्वात जुना भाषासमूह आहे. त्यातील [[व्हियेतनामी भाषा|व्हिएतनामी]] आणि [[ख्मेर भाषा|ख्मेर]] (कंबोडियन) या भाषांना अधिकृत मान्यता मिळाली आहे.
=== क्र–दाई ===
क्र–दाई भाषा ( ताई-कढई असेही म्हटले जाते) दक्षिण चीन , ईशान्य भारत आणि आग्नेय आशियामध्ये आढळतात .[[थाई भाषा|थाई]] (सियामी) आणि [[लाओ भाषा|लाओ]] या भाषांना अधिकृत मान्यता मिळाली आहे.
=== Austronesian अॅस्ट्रोनेशियन ===
आग्नेय आशियाच्या व्यापक समुद्राकडील भाषा म्हणजे अॅस्ट्रोनेशियन भाषा होत. यात प्रमुख्याने [[फिजीयन भाषा|फिज़ीname]] ([[फिजी]]), [[तगालोग|टागालोग]] ([[फिलिपिन्स|फिलीपिन्स]]), आणि [[मलाय भाषा|मलय]] ([[मलेशिया]], [[सिंगापूर]]<nowiki/>आणि [[ब्रुनेई]])भाषांचा समावेश होतो . याव्यतिरिक्त [[बासा जावा|जावाई]], [[बासा सुंडा|Sundanese]], आणि Madurese , [[इंडोनेशिया]] या संबंधित भाषा आहेत.
=== द्रविडी भाषा ===
द्रविडी भाषांमध्ये दक्षिण भारत आणि श्रीलंका येथील [[तमिळ भाषा|तामिळ]], [[कन्नड भाषा|कन्नड]], [[तेलुगू भाषा|तेलगू]]<nowiki/>आणि [[मलयाळम भाषा|मल्याळम]], तसेच भारत आणि पाकिस्तान येथे कमी प्रमाणात वापरल्या जाणाऱ्या [[गोंडी भाषा|Gondi]] आणि Brahui भाषांचा समावेश होतो.
=== आफ्रो-एशियाटिक ===
[[आफ्रो-आशियन भाषासमूह|आफ्रो -एशियाटिक भाषा]] (जुन्या स्रोत हमिटो-सेमिटिक), विशेषतः त्याच्या [[सामी भाषासमूह|सेमिटिक]] शाखा, [[पश्चिम आशिया|पश्चिम आशियात]] बोलल्या जातात. ह्या भाषासमूहात [[अरबी भाषा|अरबी]], [[हिब्रू भाषा|हिब्रू]] आणि [[अॅरेमाईक भाषा|अरामी]], या व्यतिरिक्त मृत भाषा अक्कादिआन यांचा समावेश होतो.
=== सैबेरियन भाषासमूह ===
या भाषासमूहात उत्तर आशियातील अनेक छोट्या भाषांचा समावेश होतो. [[युरली भाषा|Uralic भाषा]] , पाश्चात्य सायबेरिया (हंगेरियन आणि फिन्निश युरोप), Yeniseian भाषा (उत्तर अमेरिकेतील Turkic आणि Athabaskan भाषा ), Yukaghir, Nivkh (Sakhalin), Ainu उत्तर जपान, पूर्व सायबेरियातील Chukotko-Kamchatkan , Eskimo–Aleut या भाषांचा यात समावेश होतो. काही भाषातज्ञांच्या मते Koreanic भाषेचे Altaic भाषेपेक्षा Paleosiberian भाषेशी अधिक साम्य आहे. मंगोलिया येथील मृत Ruan-ruan भाषेचे अजून वर्गीकरण झालेले नाही आणि त्या भाषेचे इतर कोणत्याच भाषेशी संबंध दाखवता येत नाहीत.
=== कॉकेशियन भाषासमूह ===
[[कॉकेशस|कॉकसस]]<nowiki/>मधे तीन लहान भाषासमूहातील भाषा बोलल्या जातात : Kartvelian भाषा, उदा.- [[जॉर्जियन भाषा|जॉर्जियन]]; ईशान्य कॉकेशियन (Dagestanian भाषा), [[चेचन भाषा|Chechen]]; आणि वायव्य कॉकेशियन, अशा Circassian. शेवटच्दोया दोन भाषा एकमेकांशी सबंधित आहेत. तसेच मृत Hurro-Urartian भाषा देखील या समूहाशी संबंधित असू शकतात.
=== दक्षिण आशियातील भाषासमूह ===
या भाषासमूहात काही प्रमुख महत्त्वाच्या भाषा आणि भाषासमूह असले तरी अनेक कमी बोलल्या जाणाऱ्या भाषा देखील आहेत. [[दक्षिण आशिया]] आणि [[आग्नेय आशिया]]. पश्चिमेकडून पूर्वेकडे पुढील प्रमाणे भाषा आहेत
* मृत भाषा सुपीक चंद्रकोर अशा सुमेरियन, Elamite, आणि Proto-Euphratean
* मृत भाषा दक्षिण आशियातील: अवर्गिकृत Harappan भाषा
* लहान भाषा कुटुंब आणि isolates, [[भारतीय उपखंड|भारतीय उपखंडात]]: Burushaski, Kusunda, आणि [[निहाली भाषा|Nihali]]. The Vedda भाषा [[श्रीलंका]] शक्यता आहे, एक अलग ठेवणे आहे की मिसळून [[सिंहला भाषा|सिंहली]].
* दोन Andamanese भाषा कुटुंबियांना: महान Andamanese आणि Ongan; Sentinelese राहते undocumented तारीख करण्यासाठी, आणि त्यामुळे अवर्गिकृत.
* isolates आणि भाषा सह अलग ठेवणे substrata आग्नेय आशियातील: Kenaboi, Enggano, आणि फिलीपिन्स Si भाषा Manide आणि Umiray Dumagat
* भाषा isolates आणि स्वतंत्र भाषा कुटुंबांना अरुणाचल: Digaro, Hrusish (समावेश Miji भाषा<ref name="Blench2015"><div>Blench, रॉजर. 2015. [https://www.academia.edu/12657496/The_Mijiic_languages_distribution_dialects_wordlist_and_classification ''The Mijiic भाषा: वितरण, वाक्यरचना, wordlist आणि वर्गीकरण'']. एम.एस.</div></ref>), Midzu, Puroik, Siangic, आणि खो-Bwa
* मंग–Mien (मिआओ–याओ) ओलांडून विखुरलेल्या दक्षिण चीन आणि आग्नेय आशिया
* अनेक "Papuan" कुटुंबांना मध्य आणि पूर्व मलय द्वीपसमूह: भाषांमध्ये Halmahera, पूर्व तिमोर, आणि मृत Tambora , Sumbawa. असंख्य अतिरिक्त कुटुंबे आहेत बोलली इंडोनेशियन [[न्यू गिनी]], पण या अवस्थेत व्याप्ती बाहेर वर एक लेख आशियाई भाषा आहे.
<br />
=== संकेतभाषा ===
आशियामध्येअनेक संकेत भाषा बोलल्या जातात . जपानी चिन्ह भाषा कुटुंब, चीनी संकेत भाषा, इंडो-पाकिस्तानी चिन्ह भाषाआहे, तसेच नेपाळ, [[थायलंड]]<nowiki/>आणि व्हिएतनाम येथील संकेत भाषांचा यात समावेश होतो. अनेक अधिकृत संकेत भाषा फ्रेंच संकेत भाषा समूहाच्या भाग आहेत.
| |||