बंटवा भाषा (जिसे एक युंग, बंताबा, बंटवा दम, बंटवा योंग, बंटवा युंग, बोंटावा, किरावा युंग भी कहा जाता है), बंटवा राय जातीय समूहों द्वारा पूर्वी नेपाल की पूर्वी हिमालयी पहाड़ियों में बोली जाने वाली एक किरंती भाषा है। वे एक सिलेबिक वर्णमाला प्रणाली का उपयोग करते हैं जिसे किरात खंबू (राय) के रूप में जाना जाता है। पूर्वी नेपाल के राय लोगों में, भारत में सिक्किम, दार्जिलिंग और कलिम्पोंग मे बंटवा सबसे बड़ी बोली जाने वाली भाषा है। 2001 की राष्ट्रीय जनगणना के अनुसार, नेपाल की कुल जनसंख्या का कम से कम 1.63% बंटवा बोलती है। लगभग 370,000 बंतावा भाषा बोलते हैं जो ज्यादातर नेपाल के पूर्वी पहाड़ी क्षेत्रों (2001) में हैं। हालांकि बंटवा बंतावा भाषा की अधिक व्यापक रूप से इस्तेमाल की जाने वाली विविधता में से एक है, लेकिन यह लुप्तप्राय भाषाओं की 100,000 से नीचे की श्रेणी में आती है। यह नेपाली भाषा में बदलाव का अनुभव कर रहा है, खासकर उत्तरी क्षेत्र में।

Bantawa
बान्तावा

The word :Rai or(Bantawa language) written in Kirat Rai script
बोलने का  स्थान Nepal, and Sikkim, Darjeeling, Kalimpong in India
तिथि / काल 2001 & 2011 censuses
समुदाय Bantawa Rai (natively)
मातृभाषी वक्ता 1,70,000
भाषा परिवार
Sino-Tibetan
लिपि Kirat Rai, Devanagari
राजभाषा मान्यता
नियंत्रक संस्था कोई संगठन नहीं
भाषा कोड
आइएसओ 639-3 bapMacrolanguage
individual code:
wlyWaling
लुआ त्रुटि Module:Location_map में पंक्ति 422 पर: No value was provided for longitude।

बंतावा विषय-वस्तु-क्रिया क्रम में बोली जाती है, और इसमें कोई संज्ञा वर्ग या लिंग नहीं है।[1]

बोलियों संपादित करें

अधिकांश बंटवा कबीले अब भोजपुर, धरान, इल्लम और धनकुटा में बस गए हैं। हाल के आंकड़े बताते हैं कि उनमें से ज्यादातर धरान में बसे हुए हैं। बंतावा नेपाल के निम्नलिखित जिलों (एथनोलॉग) में बोली जाती है।

  • प्रांत नंबर 1: भोजपुर जिला, धनकुटा जिला, इलम जिला, झापा जिला, खोतांग जिला, मोरंग जिला, ओखलधुंगा जिला, पंचथार जिला, सुनसारी जिला, तपलेजंग जिला और उदयपुर जिला
  • सिक्किम, दार्जिलिंग, भारत का कलिम्पोंग

बोलियाँ इस प्रकार हैं (एथनोलॉग)।

  • उत्तरी बंटवा (दिलपाली)
उत्तरी उप-बोलियाँ: मंगपहांग, रायपछा, अवाइछा, रुंगचेनबुंग और यांग्मा
  • दक्षिणी बंटवा (चेवाली, ओखरेली, हटुवाली, हांगखिम)
दक्षिणी और उत्तरी बंटवा, इसी तरह, 'इंटरमीडिएट बंटवा' के रूप में एकजुट हो सकते हैं।
  • पूर्वी बंटवा (धनकुटा)
पूर्वी बोली सबसे भिन्न है। यह डुंगमाली भाषा से सबसे अधिक निकटता से संबंधित है, हालांकि यह प्यूमा भाषा, संपांग भाषा और छिंटांगे भाषा से भी संबंधित है।
  • पश्चिमी बंटवा (अमचोक, अमचौके)
अमचौके बोलियाँ: सोरुंग, सहाराजा, लुलम, और सुकिता
  • वाना बंटवा (जिसे बस बंतावा भी कहा जाता है), बंटवा उपजाति द्वारा बोली जाती है। अमचोक बोली लिम्बु क्षेत्र में बोली जाती है, खासकर इलम जिले में।

बंतावा को किरंती परिवार में एक श्रेष्ठ वंश भी माना जाता है। बंटवा कथित तौर पर हिमालयी सिक्किम, दार्जिलिंग कलिम्पोंग इन भारत और भूटान में राय अल्पसंख्यकों के बीच एक लिंगुआ फ़्रैंका के रूप में उपयोग में है। इस बीच, देवनागरी लिपि का उपयोग करते हुए प्राथमिक स्तर (वर्ष 1-वर्ष 5) पर कुछ स्कूलों में भाषा अभी शुरू की जा रही है।.[2] [3]

19वीं शताब्दी के उत्तरार्ध से प्रमाणित विलुप्त वालिंग भाषा बंटवा की एक किस्म हो सकती है, या निकट से संबंधित भाषा हो सकती है, अगर हटुवाली बोली नहीं तो वालिंग लोग आज बोलते हैं।

बंतावा भाषा संपादित करें

Bantawa Nepali English
Sewa आलांङे सेवा नमस्ते Good Morning/Afternoon/Evening,
Kok काेक भात Food, Rice
Khan खान तरकारी Curry
Manachi मनाचि मानिसहरू People
Diwa दिवा बाजे Grandfather
Dima दिमा बजू Grandmother
papa पापा बुबा Father
mama मामा आमा Mother
Nana नाना दिदी Elder-sister
Nichhama निछामा बहिनी Little-Sister
Dewa देवा ठूलो बुबा Uncle elder to dad
Dema देमा बडी आमा Aunt Elder to Dad/ Dad's elder sister-in-law
Baŋa बाङा काका Uncle younger to Dad
Chhɘna छ़ना काकी Younger uncle wife
buwa बुवा दाजु Elder Brother
Nichha Duwachha निछा दुवाछा भाइ Younger Brother
Nichha O Chhachi निछा ओ छाची भाइ बहिनीका छाेरा छाेरी Brothers children Son/ Daughter
Aachhuwa आछुवा मामा Mother's Brother= Chhuwa
Phepwa फेप्वा पैसा Money= Phekwa, Yaang
Teet तित लुगा Cloths
Chaəˀwa चा:वा पानी Water= Chakwa
Me मि आगाे Fire
Thuli थुलि पिठाे Flour
Sampicha साम्पिचा काेदाे Millet
Khawat/Wachhon खावात, वाछाेन जार Locally brew wine
Hengmawa हेङमावा रक्सी Rum/Whisky/Brandy
Saa सा मासु Meat
chhüna छ़ना फुपु Aunt (Father's sister)= chunaa
Diwa/Dima दिवा, दिमा हजुरबुवा, हजुरआमा Grandfather/Grandmother
Oyatni ओयात्नी यहा Here
Moyatni माेयात्नी त्यहा There
Khadatni खादात्नी कहाँ Where
Demni देम्नी कति How
Monni माेन्नी यति मात्र This much
Chama चामा खानु to Eat
Tacha तचा खाने हाे? Do you want to eat?
Koke Tacha? काेक तचा ? खाना खाने हाे ? Do you eat rice?
munima बिरालो Cat

संदर्भ संपादित करें

  1. "Bantawa". Ethnologue. अभिगमन तिथि 2017-02-10.
  2. "The Bantawa Rai of Nepal". मूल से 2008-03-05 को पुरालेखित. अभिगमन तिथि 2007-09-12.
  3. "Bantawa, A language of Nepal". मूल से December 1, 2007 को पुरालेखित. अभिगमन तिथि 2007-09-12.

 बाहरी संबंध संपादित करें