"संक्रमण धातु": अवतरणों में अंतर

→‎तत्त्व: 11ki jgh 12 kiya
टैग: मोबाइल संपादन मोबाइल वेब संपादन
छो बॉट: पुनर्प्रेषण ठीक कर रहा है
पंक्ति 1:
 
[[परमाणु क्रमांक|परमाणु संख्या]] २१ से ३०, ३९ से ४८, ५७ से ८० और ८९ से ११२ वाले [[रासायनिक तत्व|रासायनिक तत्त्व]] '''संक्रमण तत्व''' (''transition elements''/ट्राँज़िशन एलिमेंट्स) कहलाते हैं। चूँकि ये सभी तत्त्व [[धातु|धातुएँ]] हैं, इसलिये इनको '''संक्रमण धातु''' भी कहते हैं। इनका यह नाम [[आवर्त सारणी]] में उनके स्थान के कारण पड़ा है क्योंकि प्रत्येक पिरियड में इन तत्त्वों के '''d''' ऑर्बिटल में [[इलेक्ट्रॉन|इलेक्ट्रान]] भरते हैं और 'संक्रमण' होता है। [[शुद्ध और अनुप्रयोगिक रसायन का अंतरराष्ट्रीय संघ|आईयूपीएसी]] (IUPAC) ने इनकी परिभाषा यह दी है- वे तत्त्व जिनका '''d''' उपकक्षा अंशतः भरी हो। इस परिभाषा के अनुसार, [[जस्ता]] समूह के तत्त्व संक्रमण तत्त्व नहीं हैं क्योंकि उनकी संरचना d10 है।
 
==तत्त्व==
पंक्ति 76:
 
:{|
| colspan="4" |'''परमाणु क्रमांक''' ||'''चिन्ह'''|| '''[[रासायनिक तत्व|रासायनिक तत्त्व]]''' ||'''[[आणविक विन्यास|इलेक्ट्रान विन्यास]]'''
|-
|| 21 || '''Sc''' || [[स्कैण्डियम]] || 1s<sup>2</sup> 2s<sup>2</sup> 2p<sup>6</sup> 3s<sup>2</sup> 3p<sup>6</sup> 4s<sup>2</sup> 3d<sup>1</sup>
पंक्ति 82:
|| 22 || '''Ti''' || [[टाइटेनियम]] || 1s<sup>2</sup> 2s<sup>2</sup> 2p<sup>6</sup> 3s<sup>2</sup> 3p<sup>6</sup> 4s<sup>2</sup> 3d<sup>2</sup>
|-
|| 23 || '''V''' || [[वनेडियम|वैनेडियम]] || 1s<sup>2</sup> 2s<sup>2</sup> 2p<sup>6</sup> 3s<sup>2</sup> 3p<sup>6</sup> 4s<sup>2</sup> 3d<sup>3</sup>
|-
|| 24 || '''Cr''' || [[क्रोमियम]] || 1s<sup>2</sup> 2s<sup>2</sup> 2p<sup>6</sup> 3s<sup>2</sup> 3p<sup>6</sup> 4s<sup>1</sup> 3d<sup>5</sup> ( '''*''' )
पंक्ति 96:
|| 29 || '''Cu''' || [[ताम्र]] || 1s<sup>2</sup> 2s<sup>2</sup> 2p<sup>6</sup> 3s<sup>2</sup> 3p<sup>6</sup> 4s<sup>1</sup> 3d<sup>10</sup> ( '''*''' )
|-
|| 30 || '''Zn''' || [[जस्ता|ज़िंक]] || 1s<sup>2</sup> 2s<sup>2</sup> 2p<sup>6</sup> 3s<sup>2</sup> 3p<sup>6</sup> 4s<sup>2</sup> 3d<sup>10</sup>
|-
|| 39 || '''Y''' || [[यत्त्रियम]] || 1s<sup>2</sup> 2s<sup>2</sup> 2p<sup>6</sup> 3s<sup>2</sup> 3p<sup>6</sup> 4s<sup>2</sup> 3d<sup>10</sup> 4p<sup>6</sup> 5s<sup>2</sup> 4d<sup>1</sup>
पंक्ति 112:
|| 45 || '''Rh''' || [[रोडियम]] || 1s<sup>2</sup> 2s<sup>2</sup> 2p<sup>6</sup> 3s<sup>2</sup> 3p<sup>6</sup> 4s<sup>2</sup> 3d<sup>10</sup> 4p<sup>6</sup> 5s<sup>1</sup> 4d<sup>8</sup> ( '''*''' )
|-
|| 46 || '''Pd''' || [[पलाडियमपलेडियम|पैलाडियम]] || 1s<sup>2</sup> 2s<sup>2</sup> 2p<sup>6</sup> 3s<sup>2</sup> 3p<sup>6</sup> 4s<sup>2</sup> 3d<sup>10</sup> 4p<sup>6</sup> 4d<sup>10</sup> ( '''*''' )
|-
|| 47 || '''Ag''' || [[चाँदी]] || 1s<sup>2</sup> 2s<sup>2</sup> 2p<sup>6</sup> 3s<sup>2</sup> 3p<sup>6</sup> 4s<sup>2</sup> 3d<sup>10</sup> 4p<sup>6</sup> 5s<sup>1</sup> 4d<sup>10</sup> ( '''*''' )
पंक्ति 122:
|| 73 || '''Ta''' || [[टैंटेलम]] || 1s<sup>2</sup> 2s<sup>2</sup> 2p<sup>6</sup> 3s<sup>2</sup> 3p<sup>6</sup> 4s<sup>2</sup> 3d<sup>10</sup> 4p<sup>6</sup> 5s<sup>2</sup> 4d<sup>10</sup> 5p<sup>6</sup> 6s<sup>2</sup> 4f<sup>14</sup> 5d<sup>3</sup>
|-
|| 74 || '''W''' || [[टंग्स्टन|टंगस्टन]] || 1s<sup>2</sup> 2s<sup>2</sup> 2p<sup>6</sup> 3s<sup>2</sup> 3p<sup>6</sup> 4s<sup>2</sup> 3d<sup>10</sup> 4p<sup>6</sup> 5s<sup>2</sup> 4d<sup>10</sup> 5p<sup>6</sup> 6s<sup>2</sup> 4f<sup>14</sup> 5d<sup>4</sup>
|-
|| 75 || '''Re''' || [[रीनियम|र्हेनियम]] || 1s<sup>2</sup> 2s<sup>2</sup> 2p<sup>6</sup> 3s<sup>2</sup> 3p<sup>6</sup> 4s<sup>2</sup> 3d<sup>10</sup> 4p<sup>6</sup> 5s<sup>2</sup> 4d<sup>10</sup> 5p<sup>6</sup> 6s<sup>2</sup> 4f<sup>14</sup> 5d<sup>5</sup>
पंक्ति 144:
|| 107 || '''Bh''' || [[बोरियम|बोह्रियम]] || 1s<sup>2</sup> 2s<sup>2</sup> 2p<sup>6</sup> 3s<sup>2</sup> 3p<sup>6</sup> 4s<sup>2</sup> 3d<sup>10</sup> 4p<sup>6</sup> 5s<sup>2</sup> 4d<sup>10</sup> 5p<sup>6</sup> 6s<sup>2</sup> 4f<sup>14</sup> 5d<sup>10</sup> 6p<sup>6</sup> 7s<sup>2</sup> 5f<sup>14</sup> 6d<sup>5</sup> ?
|-
|| 108 || '''Hs''' || [[हैशियम|हैसियम]] || 1s<sup>2</sup> 2s<sup>2</sup> 2p<sup>6</sup> 3s<sup>2</sup> 3p<sup>6</sup> 4s<sup>2</sup> 3d<sup>10</sup> 4p<sup>6</sup> 5s<sup>2</sup> 4d<sup>10</sup> 5p<sup>6</sup> 6s<sup>2</sup> 4f<sup>14</sup> 5d<sup>10</sup> 6p<sup>6</sup> 7s<sup>2</sup> 5f<sup>14</sup> 6d<sup>6</sup> ?
|-
|| 109 || '''Mt''' || [[मेइट्नेरियम]] || 1s<sup>2</sup> 2s<sup>2</sup> 2p<sup>6</sup> 3s<sup>2</sup> 3p<sup>6</sup> 4s<sup>2</sup> 3d<sup>10</sup> 4p<sup>6</sup> 5s<sup>2</sup> 4d<sup>10</sup> 5p<sup>6</sup> 6s<sup>2</sup> 4f<sup>14</sup> 5d<sup>10</sup> 6p<sup>6</sup> 7s<sup>2</sup> 5f<sup>14</sup> 6d<sup>7</sup> ?
|-
|| 110 || '''Ds''' || [[डार्मस्टाडियम|डार्म्स्टेडशियम]] || 1s<sup>2</sup> 2s<sup>2</sup> 2p<sup>6</sup> 3s<sup>2</sup> 3p<sup>6</sup> 4s<sup>2</sup> 3d<sup>10</sup> 4p<sup>6</sup> 5s<sup>2</sup> 4d<sup>10</sup> 5p<sup>6</sup> 6s<sup>2</sup> 4f<sup>14</sup> 5d<sup>10</sup> 6p<sup>6</sup> 7s<sup>2</sup> 5f<sup>14</sup> 6d<sup>8</sup> ?
|-
|| 111 || '''Rg''' || [[रोएंटज़ेनियम|रोएंटजेनियम]] || 1s<sup>2</sup> 2s<sup>2</sup> 2p<sup>6</sup> 3s<sup>2</sup> 3p<sup>6</sup> 4s<sup>2</sup> 3d<sup>10</sup> 4p<sup>6</sup> 5s<sup>2</sup> 4d<sup>10</sup> 5p<sup>6</sup> 6s<sup>2</sup> 4f<sup>14</sup> 5d<sup>10</sup> 6p<sup>6</sup> 7s<sup>2</sup> 5f<sup>14</sup> 6d<sup>9</sup> ?