संथाली भाषा

आस्ट्रो-एशियाई भाषा


संथाली (ओल चिकि: ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ) संथाल परिवार की प्रमुख भाषा है। यह असम, झारखंड, ओड़िशा, छत्तीसगढ, बिहार, त्रिपुरा तथा बंगाल में संथाल जनजाति द्वारा बोली जाती है।

संथाली
ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ

ओलचिकी लिपि में "संथाली" शब्द
बोलने का  स्थान भारत, बांग्लादेश, नेपाल, भूटान
तिथि / काल 2001 census – 2011
समुदाय संताल/संथाल
मातृभाषी वक्ता 76 लाख
भाषा परिवार
ऑस्ट्रो-एशियाई
  • मुंडा
    • उत्तर मुंडा
      • खेरवारी
        • संथाली
उपभाषा
मोहली
लिपि ओल चिकि
भाषा कोड
आइएसओ 639-2 sat
आइएसओ 639-3 इनमें से एक:
sat – संथाली
mjx – मोहली
संथाली भाषा का भारत में विस्तार
संथाली भाषा का भारत में विस्तार

संथाली ऑस्ट्रो-एशियाई भाषा-परिवार की मुंडा शाखा की एक भाषा है, जो हो, मुण्डारी और भूमिज से संबंधित है। भारत, बांग्लादेश, नेपाल और भूटान में लगभग ७६ लाख लोग यह भाषा बोलते हैं।

ब्रितानी काल में संथाली रोमन में लिखी जाती थी। वर्तमान में संथाली भाषा को देवनागरी, ओलचिकी या रोमन में लिखा जाता है। ओडिशा और उत्तरी झारखंड के कुछ हिस्सों में संथाली लिखने के लिए ओल चिकी लिपि का उपयोग किया जाता है।

संताल परगना में स्वतंत्रता के बाद से संथाली भाषा की पढ़ाई के लिए देवनागरी लिपि का प्रयोग हो रहा है। संघ लोक सेवा आयोग की परीक्षाओं में भी संथाली भाषा के लिए देवनागरी लिपि को प्राथमिकता दी गई है। ओलचिकी लिपि का प्रयोग एक सीमित क्षेत्र की बोली पर आधारित है। देवनागरी संथाली लिपि संथाल परगना, असम, बिहार, नेपाल और बांग्लादेश की संथाली भाषा के अनुरूप है। [1]

हिन्दी और संताली के कुछ तुल्य शब्द

संपादित करें
हिन्दी -- संताली हिन्दी -- संताली हिन्दी -- संताली हिन्दी -- संताली हिन्दी -- संताली
ईख --

ᱜᱟᱺᱜᱟᱹᱭ

अतिथि --

ᱯᱮᱲᱟ

अलंकार -- ᱚᱵᱷᱨᱟᱱ आलाप --

ᱜᱟᱞᱢᱟᱨᱟᱣ

उधर --

ᱚᱱᱛᱮ

ईश्वर --

ᱵᱚᱝᱜᱟ

आप --

ᱟᱢ

नीचे --

ᱞᱟᱛᱟᱨ

रोशनी --

ᱢᱟᱨᱥᱟᱞ

खाना-- ᱫᱟᱠᱟ अतीत -- ᱥᱮᱫᱟᱭ अलग -- ᱵᱷᱮᱜᱟᱨ आलिंगन -- ᱠᱳᱠᱮ उधार -- ᱫᱷᱟᱹᱨᱛᱤ
उत्तर --

ᱞᱟᱹᱱᱟᱭ

अत्यंत -- ᱟᱹᱰᱤ अवश्य -- ᱱᱤᱦᱟᱹᱛᱤ आलोक -- ᱢᱟᱨᱥᱟᱞ उपकार -- ᱜᱚᱲᱚ
एकांत -- ᱮᱥᱠᱟᱨ अत्याचारी -- ᱰᱟᱴᱠᱟᱵᱽ अंश -- ᱦᱟᱹᱴᱤᱧ आंवला -- ᱢᱮᱨᱟᱞ उपजाऊ -- ᱜᱚᱵᱨᱟᱵᱽ
रविवार --

ᱥᱤᱸᱜᱮ ᱢᱟᱦᱟᱸ

अथवा -- ᱵᱟᱝᱠᱷᱟᱱ अश्रु -- ᱢᱮᱥᱮ ᱫᱟᱜ आवेदन -- ᱟᱨᱫᱟᱥ उपदेश -- ᱥᱤᱠᱷᱱᱟᱹᱛ
अंक --

ᱮᱞ

अदालत -- ᱠᱟᱪᱮᱨᱤ अश्लील -- ᱞᱟᱡᱟᱣ ᱯᱟᱲᱟ आशंका -- ᱦᱤᱫᱤᱡ उपस्थित -- ᱦᱟᱡᱤᱨ
अकेला -- ᱮᱥᱠᱟᱨ अंधकार -- ᱧᱩᱛ अस्त -- ᱦᱟᱹᱥᱩᱨ आश्चर्य -- ᱦᱟᱦᱟᱲᱟ उपार्जन -- ᱟᱨᱡᱟᱣ
अक्षम -- ᱵᱟᱝ ᱡᱩᱨ अधर -- ᱞᱩᱴᱤ अंहंकार -- ᱦᱤᱸᱥᱟᱹ आसमान -- ᱥᱮᱨᱢᱟ उफान -- ᱥᱮᱠ
अक्षर -- ᱚᱞ अधिकार -- ᱟᱹᱭᱫᱟᱹᱨ आकार -- ᱢᱩᱴᱷᱟᱹᱱ आँसू -- ᱢᱮᱫ ᱫᱟᱜ उबालना -- ᱦᱮᱰᱮᱡ
अखबार --

ᱵᱮᱣᱨᱟ ᱥᱟᱠᱟᱢ

अधीन -- ᱜᱚᱵᱚᱞ आकाल -- ᱟᱠᱟᱞ आहट -- ᱥᱟᱰᱮ उभर -- ᱵᱟᱱᱟᱨ
अंगड़ाई -- ᱟᱝᱜᱚᱯ अध्ययन -- ᱯᱟᱲᱦᱟᱣ आकाश -- ᱥᱮᱨᱢᱟ आहिस्ता -- ᱵᱟᱹᱭ ᱵᱟᱹᱭ ᱛᱮ उषा -- ᱥᱮᱛᱟᱜ
अगर --

ᱡᱩᱫᱤ

अध्यापक -- ᱢᱟᱪᱮᱫ आँख -- ᱢᱮᱫ इकलौता वारिश -- ᱮᱠᱞᱟ ᱦᱚᱯᱚᱱ ऊँचा -- ᱩᱥᱩᱞ
अगला -- ᱞᱟᱦᱟ अनशन -- ᱩᱯᱟᱹᱥ आग -- ᱥᱮᱸᱜᱮᱞ इंची -- ᱤᱸᱪᱤ ऊन -- ᱵᱷᱤᱰᱤ ᱩᱵ
अगिन वाण -- ᱥᱮᱸᱜᱮᱞ ᱥᱟᱨ अनाज -- ᱪᱟᱥᱟ आँगन -- ᱨᱟᱪᱟ इठलाना -- ᱢᱟᱞᱠᱟᱣ ऊपर -- ᱪᱚᱴ
अंगुठा --

ᱮᱸᱜᱟ ᱠᱟᱹᱴᱩᱵ

अनाथ -- ᱴᱩᱣᱟᱹᱨ आघात -- ᱫᱟᱞ इतना -- ᱱᱤᱱᱟᱺ ऋण -- ᱫᱷᱟᱹᱨᱛᱤ
अंगुली -- ᱠᱟᱹᱴᱩᱵ अनेक -- ᱟᱭᱢᱟ आँच -- ᱞᱟᱡ इति -- ᱢᱩᱪᱟᱹᱫ ऋतु -- ᱨᱤᱛᱩ
अंगोछा -- ᱜᱟᱢᱪᱷᱟ अन्त काल -- ᱜᱩᱡᱩᱜ आज -- ᱛᱮᱦᱮᱧ इंतेजाम -- ᱥᱟᱢᱟᱱ ᱦᱩᱭᱠᱟᱱᱟ ऋषि -- ᱡᱩᱜᱤ
अंगोठी -- ᱵᱩᱨᱥᱤ अन्दर -- ᱵᱷᱤᱛᱤᱨ आज्ञा -- ᱟᱸᱫᱮ इनाम -- ᱥᱤᱨᱯᱷᱟᱹ एक -- ᱢᱤᱫ
अग्नि -- ᱥᱮᱸᱜᱮᱞ अन्धा -- ᱠᱟᱬᱟ आटा -- ᱦᱚᱞᱚᱝ इन्द्रधनुष -- ᱞᱤᱴᱟᱜ ऐनक -- ᱟᱹᱨᱥᱤ
अग्नि वर्षा -- ᱥᱮᱸᱜᱮᱞ ᱫᱟᱜ अपना -- ᱟᱯᱱᱟᱨ आठ -- ᱤᱨᱟᱹᱞ इन्धन -- ᱥᱟᱦᱟᱱ ऐसा -- ᱱᱚᱝᱠᱟ
अग्र --

ᱢᱟᱲᱟᱝ

अपमान -- ᱵᱷᱟᱫᱮᱥ आतिथ्य -- ᱯᱮᱲᱟ ᱫᱟᱨᱟᱢ इमली -- ᱡᱚᱡᱚ ओछा -- ᱠᱟᱴᱚᱜ
अग्रज -- ᱢᱟᱨᱟᱝ ᱵᱚᱭᱱᱟ अपराध -- ᱠᱟᱹᱭ आत्मज -- ᱱᱤᱡ ᱦᱚᱯᱚᱱ इम्तहान -- ᱵᱤᱱᱤᱰ ओंठ -- ᱞᱩᱴᱷᱤ अन-- ᱪᱟᱣᱞᱮ
अग्रिम -- ᱵᱟᱭᱱᱟ अपहरण -- ᱟᱺᱜᱤᱨ आदत -- ᱦᱮᱣᱟ ईंकठा -- ᱡᱟᱨᱣᱟ ओढ़ना -- ᱩᱭᱩᱝ
अंग्रेज़ -- ᱤᱝᱜᱽᱨᱮᱡ अपहारन -- ᱛᱟᱨᱟᱥᱤᱧ आदमी -- ᱦᱚᱲ ईंट -- ᱨᱚᱦᱮᱫ ओल दा -- ᱯᱤᱱᱰᱟᱹ घर--ᱚᱲᱟᱜ
अंग्रेजी -- ᱤᱝᱜᱽᱨᱟᱡᱤ अभाव -- ᱢᱟᱨᱦᱚᱠ आदर -- ᱥᱟᱫᱮᱨ ज्यादा -- ᱟᱭᱢᱟ ओला -- ᱟᱨᱮᱞ मूसकिल-- ᱟᱸᱴ
अचानक -- ᱟᱪᱠᱟ अभिप्राय -- ᱢᱮᱱᱮᱫ आधुनिक -- ᱱᱟᱦᱟᱜ उखड़ना -- ᱛᱩᱫ ओस -- ᱥᱤᱥᱤᱨ
अच्छा -- ᱵᱮᱥ अभिमान -- ᱤᱱᱤᱧ आनन्द -- ᱨᱟᱹᱥᱠᱟᱹ उगलना -- ᱩᱞᱟᱹ औजार -- ᱯᱟᱱᱟ
अंजन --

ᱛᱮᱛᱷᱟ

अभिशाप -- ᱥᱟᱨᱟᱯ आप -- ᱟᱢ उँगली -- ᱠᱟᱹᱴᱩᱵ औरत -- ᱢᱟᱹᱭᱡᱩ
अजनबी -- ᱟᱱᱟᱹᱲᱤ अमीर -- ᱠᱤᱥᱟᱹᱬ आपत्ति -- ᱮᱴᱠᱮᱴᱚᱬᱮ उचारण -- ᱰᱟᱠ औषद -- ᱨᱟᱱ
अज्ञान --

ᱞᱮᱞᱦᱟ

अमूल्य -- ᱫᱟᱢᱟᱱ आब हवा -- ᱦᱚᱭ ᱫᱟᱜ उजला -- ᱯᱩᱸᱰ कंकरीला -- ᱨᱩᱝᱜᱲᱩ
अज्ञान -- ᱞᱮᱞᱦᱟ अरहर -- ᱨᱟᱦᱮᱲ आम -- ᱩᱞ उतना -- ᱩᱱᱟᱜ कंगाल -- ᱨᱮᱸᱜᱮᱡ
अड़चन -- ᱟᱠᱚᱴ अरुणेदय -- ᱵᱟᱲᱟ ᱨᱟᱠᱟᱵ आय -- ᱟᱭ उतरना -- ᱟᱬᱜᱚ कंघी -- ᱱᱟᱹᱠᱤᱡ
अंडा --

ᱵᱤᱞᱤ

अरूण -- ᱚᱲᱟᱜ आरंभ -- ᱮᱦᱚᱵ उत्तम -- ᱵᱷᱟᱹᱜᱤ संग -- ᱥᱟᱶ
अंत --

ᱢᱩᱪᱟᱹᱫ

अर्थात् -- ᱢᱮᱱᱮᱫ आराम -- ᱡᱤᱨᱟᱹᱣ उदर -- ᱦᱟᱱᱛᱮ --
अंतड़ी --

ᱞᱟᱡ

अर्थी -- ᱢᱟᱺᱬᱤ आलस्य -- ᱟᱥᱠᱮᱛ उदाहरण -- ᱫᱟᱹᱭᱠᱟ --

इन्हें भी देखें

संपादित करें

बाहरी कड़ियाँ

संपादित करें
  1. देवनागरी लिपि में संथाली भाषा का भविष्य : अलकजड़ी